Hướng
tới kỷ niệm 100 năm Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại (1917 - 2017), mới
đây, Học viện Cảnh sát nhân dân, Bộ Công an đã tổ chức Lễ khánh thành
công trình Tượng nhà cách mạng Phelic Edmundovic Dgieczinxki - người
được coi là biểu tượng cho thế hệ những nhà cách mạng có lối sống trong
sạch và trung thành tuyệt đối với Đảng Cộng sản. Ông còn là nhà sáng lập
cơ quan Công an XHCN đầu tiên trên thế giới với câu nói nổi tiếng:
“Người cán bộ Công an phải có cái đầu lạnh, trái tim nóng và bàn tay
sạch”.
Hết mình vì lý tưởng
Gọi
Phelic Edmundovic Dgieczinxki (1877 - 1926) là một “nhân vật đặc biệt”
không phải chỉ vì ông từng lãnh đạo Ủy ban đặc biệt toàn Nga (tiền thân
của cơ quan An ninh Liên Xô sau này), Bộ trưởng Dân ủy Nội vụ của chính
quyền Xô viết, mà bản thân ông cũng có số phận đặc biệt.
Người
Bộ trưởng đầu tiên của ngành Công an Xô viết sinh tại tỉnh Vilen, nay
thuộc tỉnh Minsk (nay là thủ đô nước Cộng hòa Belarus) trong gia đình
quý tộc nghèo người Ba Lan có cha là một giáo viên. Là một cậu bé thông
minh, thuở nhỏ Ph.E. Dgieczinxki được nuôi dạy chu đáo và thông thạo 3
ngoại ngữ. Đang học dở trung học, năm 1895, Ph. E. Dgieczinxki rời
trường để gia nhập Đảng Dân chủ - Xã hội của Ba Lan và Litva với mong
muốn dành toàn bộ cuộc đời mình cho việc truyền bá chủ nghĩa xã hội khoa
học trong công nhân.
Năm 1897, Ph.E.
Dgieczinxki bị bắt đi đày 3 năm ở Viatka, được một năm thì trốn thoát.
Năm 1900, ông lại bị bắt. Ngồi tù ở Warsaw, Ba lan được 2 năm, ông bị
đày đi Siberia, Nga nhưng trên đường giải đi, Ph.E. Dgieczinxki trốn
thoát về Ba Lan... Tháng 6/1905, Ph.E. Dgieczinxki bị bắt lần thứ ba
nhưng nhờ Cách mạng Nga 1905 nổ ra, ông được ân xá.
Ngày
01/02/1912, ông lại bị bắt và lần này chịu án khổ sai 3 năm ở Orel. Mãn
hạn, ông bị giải về Moskva và chịu thêm 6 năm tù nữa vì tội danh cũ.
Khi Cách mạng tháng Hai năm 1917 nổ ra, Ph.E. Dgieczinxki cùng các tù
chính trị được giải phóng. Ngay sau đó, ông gia nhập Đảng Cộng sản
Bolshevik Nga và được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản
Bolshevik Nga tháng 8/1917.
Tại cuộc họp
lịch sử ngày 10/10/1917 của Đảng Bolshevik Nga tại Petrograd (nay là
Saint Petersburg) - cuộc họp thông qua quyết định chuẩn bị khởi nghĩa vũ
trang, Ph.E. Dgieczinxki nêu ý kiến về việc thành lập Bộ Chính trị
trong Ban chấp hành Trung ương Đảng. Sáng kiến này được hoan nghênh và
từ đó cơ quan lãnh đạo đặc biệt này đã tồn tại trong tất cả các đảng
Cộng sản các nước XHCN cho đến nay.
Ph.E.
Dgieczinxki tham gia Ủy ban quân sự - cách mạng Petrograd và tham gia
lãnh đạo Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại. Sau đêm khởi nghĩa, khi những
người Bolshevik giành được chính quyền, ông được giao chiếm bưu điện
trung tâm và bảo vệ Cung điện Smolny - trụ sở Bộ tham mưu của cách mạng.
Trong
suốt cuộc đời mình, Ph.E. Dgieczinxki đã có nhiều cống hiến lớn lao cho
Tổ quốc và nhân dân Xô viết. Chỉ riêng 7 năm sau khi bước vào điện
Kremlin, ông đã đảm nhận nhiều trọng trách, từ Chủ tịch Ủy ban Đặc biệt
toàn Nga, Cục trưởng Cục chính trị quốc gia, Bộ trưởng dân ủy Nội vụ,
Chủ tịch Ủy ban Giao thông quốc gia (Bộ trưởng Giao thông vận tải), đến
Chủ tịch Hội đồng kinh tế quốc dân tối cao phụ trách toàn bộ các ngành
công nghiệp (sau năm 1932, Hội đồng này mới chia thành hơn chục bộ)...
và nhiệm vụ nào cũng hoàn thành rất xuất sắc.
Khi
lãnh đạo Ủy ban Giao thông quốc gia tổ chức mạng lưới vận tải chằng
chịt khắp đất nước từ Ukraine tới Siberia, Ph.E. Dgieczinxki đích thân
chỉ huy vận chuyển lúa mì từ Siberia về tiếp tế cho Petrograd. Làm Chủ
tịch Ủy ban cải thiện đời sống trẻ em, ông đã giúp hàng ngàn trẻ vô thừa
nhận được học chữ, học nghề trở thành những công dân có ích. Là Chủ
tịch Hội đồng Kinh tế quốc dân tối cao, nhận thấy mình không có kiến
thức về kinh tế, ông ra sức học và bền bỉ vực dậy nền công nghiệp nước
Nga. Ông cũng mời các chuyên gia của chế độ cũ về cống hiến tài năng cho
chính quyền mới mà không coi họ là kẻ thù.
Những
năm cuối đời, Ph.E. Dgieczinxki ốm đau nhiều. Thời gian dài tù đày đã
hủy hoại sức khỏe của ông. Trong một cuộc họp căng thẳng của Ban Chấp
hành Trung ương Đảng ngày 20/7/1926, Ph.E. Dgieczinxki vừa kết thúc bài
phát biểu sôi nổi bảo vệ nông dân bỗng lảo đảo, cảm thấy người khó chịu.
Từ hội nghị về đến nhà, ông ngã gục xuống. Khi bác sĩ đến thì đã muộn.
Ph.E. Dgieczinxki đi vào cõi vĩnh hằng vì bệnh tim khi mới 49 tuổi.
Thành công trong trấn áp phản cách mạng và trấn áp tội phạm
Sau
khi Cách mạng Tháng Mười Nga thắng lợi năm 1917, bọn trộm cướp hoành
hành dữ dội ở Petrograd. Các hầm rượu, cửa hàng liên tục bị cướp phá.
Nhiều chủ doanh nghiệp trả trước 6 tháng lương để các viên chức nghỉ làm
việc hòng thực hiện âm mưu bất hợp tác với chính quyền Xô viết. Hàng
triệu người có nguy cơ bị đói. Tin từ khắp nơi gửi về Moskva cho biết
bọn phản động gấp rút thành lập nhiều đơn vị vũ trang, chuẩn bị bạo
động.
Tình thế đặt ra yêu cầu phải tiến
hành cuộc chiến quyết liệt chống bọn phản cách mạng trong cả nước. Chính
quyền Xô viết quyết định thành lập Ủy ban Đặc biệt toàn Nga chống phản
cách mạng và phá hoại. Cái tên này được gọi tắt là Cheka, “nắm đấm sắt
của nền chuyên chính vô sản”, chính là tiền thân của Ủy ban an ninh quốc
gia Liên Xô (KGB) và Bộ Dân ủy Nội vụ Liên Xô (NKVD) sau này.
Trong
cuộc họp Ủy ban Xô viết ngày 07/12/1917 theo lịch cũ (tức ngày
20/12/1917 theo lịch mới), V.I. Lênin nói: “Hôm nay, công việc đầu tiên
của chúng ta là chỉ định người đứng đầu Ủy ban vừa được thành lập. Người
này phải là một chiến sĩ kiên định nhất của giai cấp vô sản”. V.I.Lênin
nhìn Ph.E. Dgieczinxki. Tất cả mọi người có mặt đều nhìn ông.
V.I.Lênin
coi Ph.E. Dgieczinxki như một anh hùng cách mạng. Người từng giải thích
rằng: “Trong chúng ta, Felic là người ở lâu nhất trong nhà tù của Sa
hoàng, đồng chí ấy thậm chí còn có kinh nghiệm làm việc với Okhara (lực
lượng Cảnh sát chính trị của Sa hoàng). Đồng chí ấy luôn biết phải làm
gì”.
Ngày 29/8/1918, Chủ tịch Cheka thành
phố Petrograd bị ám sát và ngày hôm sau, V.I.Lênin bị mưu sát trong khi
đang phát biểu ở nhà máy Mikhelson. Hai vụ mưu sát nói trên cùng với
việc quân Anh, Pháp đổ bộ xuống Arkhrngelsk ngày 04/8/1918 đã khiến
chính quyền cách mạng phát động một cuộc thanh trừng các thế lực phản
cách mạng trong cả nước.
Ở Petrograd đã xử
bắn nhiều kẻ chống đối chính quyền cách mạng và tội phạm. Báo “Đỏ” đăng
danh sách này dưới đầu đề: “Đáp lại khủng bố trắng” và viết: “Nếu cách
mạng đòi hỏi, và nếu giới sĩ quan cũ không chịu từ bỏ âm mưu giành lại
các đặc quyền đặc lợi và lập lại Sa hoàng, thì chúng sẽ bị tiêu diệt
hết”.
Cơ quan bảo vệ cách mạng và đấu tranh
chống những tội phạm đặc biệt nguy hiểm Cheka đã tiến hành các biện
pháp quyết liệt trong cuộc Nội chiến Nga. Sau khi nội chiến kết thúc,
ngày 06/02/1922, Trung ương Đảng Bônsevich Nga ra sắc lệnh “Về việc giải
tán Ủy ban Đặc biệt toàn Nga và quy định về việc tiến hành khám xét và
bắt người”. Theo sắc lệnh này, Cheka được cải tổ thành Cục Chính trị
Quốc gia (GPU), trực thuộc Bộ Nội vụ.
Theo
yêu cầu của cách mạng, công tác bảo vệ an ninh, trật tự lùi xuống hàng
thứ hai trong ưu tiên hoạt động của Ph.E. Dgieczinxki. Thời gian này,
ông gánh thêm nhiều trách nhiệm: Chủ tịch Ủy ban kỷ luật lao động toàn
quốc, Chủ tịch Ủy ban đấu tranh chống tệ hối lộ, Chủ tịch Ủy ban cải
thiện đời sống của công nhân Matxcơva, Chủ tịch Ủy ban cải thiện đời
sống trẻ em, Chủ tịch Ủy ban xem xét lại cơ cấu các cơ quan nhà nước...
Tháng
11/1923, GPU được chuyển thành Cục Chính trị quốc gia thống nhất (OGPU)
với tư cách một cơ quan ngang bộ. Và mỗi nước cộng hòa đều có một Cục
chính trị quốc gia trực thuộc trung ương.
Người cộng sản kiên định
Ph.E.
Dgieczinxki là một người rất nghiêm khắc. Sinh thời, người ta đã gọi
ông là “Phelic sắt”, không chỉ vì ông và Cheka là bàn tay sắt đối với kẻ
thù, mà cả bạn bè đồng chí cũng đều biết sự nghiêm khắc của ông đối với
bản thân mình và đồng chí, đồng sự.
Ph.E.
Dgieczinxki tuyệt đối trung thành với cách mạng. Đi làm cách mạng từ
năm 17 tuổi, 5 năm đi đày, 6 năm tù khổ sai, thời gian còn lại thì hoạt
động cách mạng, ông không có xu hướng khoan dung với kẻ thù. Tuy vậy,
Ph.E. Dgieczinxki không phải là người có bệnh “say mê bạo lực” như báo
chí phương Tây mô tả, trong con người ông có lòng vị tha, hy sinh quên
mình ghê gớm, nhưng cũng có cái đầu lạnh.
Leon
Trotsky viết về ông như sau: “Phelic Edmundovic Dgieczinxki là một con
người sôi sục nhiệt tình, tính cách mạnh mẽ, dữ dội. Quyền lực không làm
tha hóa ông. Nghị lực của ông như điện thế mạnh được giữ thường xuyên
liên tục. Gặp bất cứ vấn đề gì phải giải quyết, ông như cháy lên, mắt
sáng lên, cánh mũi mỏng mấp máy và giọng nói đanh lại. Trạng thái thần
kinh bị tải nặng như thế, nhưng Phelic Edmundovic Dgieczinxki không
xuống sức hoặc suy sụp. Lúc nào sức lực và tinh thần ông cũng ở trạng
thái mạnh mẽ, nhiệt tình”.
Khi Ph.E.
Dgieczinxki qua đời, ông được tuyên dương là “chiến sĩ trung thành của
giai cấp vô sản”, là “người lao động không mệt mỏi”, “người không biết
sợ trong mọi cuộc chiến lớn”...
Ngày nay
tại Quảng trường Đỏ, Thủ đô Liên Xô trước đây và Liên bang Nga hiện nay,
sau hàng cây vân sam xanh tốt dọc theo bức tường thành điện Kremlin,
phía sau Lăng V.I.Lênin có 12 bức tượng bán thân. Mùa hè cỏ mọc xanh
tốt, các bụi cúc uyên minh nở hoa, mùa đông, các bức tượng phủ một lớp
khăn tuyết trắng... Đây là nơi yên nghỉ cuối cùng của Ph.D. Dgieczinxki
cùng với các lãnh tụ cách mạng khác của giai cấp vô sản Xô viết như
Joseph Stalin, Leonid Brejnev, Yuri Andropov, Kostantin Chernhenko.
Ph.E.Dgieczinxki được dựng tượng ở Thủ đô Moskva, Xant Petecburg (Liên bang Nga) và ở nhiều nước Cộng hòa Xô viết cũ.
.jpg?w=680&s=aefo2m3h-l8)
Giám
đốc Học viện Cảnh sát nhân dân thăm Tượng đài nhà cách mạng
Ph.E.Dgieczinxki tại Thành phố Saint Petersburg, Liên bang Nga tháng 3
năm 2017
Năm
1991 trong “cơn cuồng phong chính biến” dẫn đến sự sụp đổ chủ nghĩa ở
Liên Xô và tan vỡ Liên bang Xô viết, những phần tử quá khích đã giật đổ
bức tượng lớn của ông tại Quảng trường Lubianka, Moskva trước trụ sở Ủy
ban An ninh quốc gia Liên Xô KGB. Tượng của ông được đưa vào dựng ở một
Công viên văn hóa lớn nhất Thủ đô Moskva. Tuy nhiên ở thành phố Saint
Petersburg - quê hương của Cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại, Tượng
Ph.E.Dgieczinxki vẫn đứng trang trọng trên một quảng trường thành phố
như trước đây.
Hướng tới kỷ niệm 100 cách mạng Tháng Mười Nga vĩ
đại và kỷ niệm 100 năm ra đời Cơ quan Công an XHCN đầu tiên trên thế
giới, Học viện Cảnh sát nhân dân Việt Nam đã đúc và dựng tượng “nhà cách
mạng sắt” này đặt ở Quảng trường trung tâm của nhà trường để giáo dục
truyền thống. Đại diện Đại sứ quán Liên bang Nga và Trung tâm văn hóa
Nga tại Việt Nam đã tham dự Lễ khánh thành.
Lễ khánh thành Tượng nhà cách mạng Ph.E.Dgieczinxki tại Học viện Cảnh sát nhân dân Việt Nam, ngày 20/01/2017
Một
thế kỷ đã trôi qua nhưng Ph.E.Dgieczinxki vẫn còn sống mãi với câu nói
nổi tiếng “Người cán bộ Công an cần có cái đầu lạnh, trái tim nóng và
đôi bàn tay sạch”.
Trần Thu Hằng - Nhật Nam