1. Các giai đoạn trong tiến trình phát triển
Ngày 15 tháng 05 năm 1968, trường Cảnh sát nhân dân được thành lập với tiền thân là trường Công an Trung ương.
Giai đoạn từ 1968 - 1975: Trường Cảnh sát nhân dân ra đời - đào tạo hạ sĩ quan Cảnh sát nhân dân;
Giai đoạn từ 1976 đến 1986: Trường Cảnh sát nhân dân được đổi tên thành Trường Đại học Cảnh sát nhân dân, thực hiện nhiệm vụ đào tạo sĩ quan Cảnh sát nhân dân bậc đại học;
Giai đoạn từ 1986 đến 1990: Trường Đại học Cảnh sát nhân dân trong sự nghiệp đổi mới đất nước;
Giai đoạn từ 1991 đến 2000: Trường Đại học Cảnh sát nhân dân tiếp tục đổi mới và phát triển toàn diện. Năm 1992 được giao nhiệm vụ đào tạo Cao học, năm 1995 được giao nhiệm vụ đào tạo Nghiên cứu sinh;
Giai đoạn từ 2001 đến 2014: Học viện Cảnh sát nhân dân trong xu thế hội nhập và phát triển toàn diện;
Giai đoạn từ 2015 đến nay: Học viện Cảnh sát nhân dân được công nhận là cơ sở giáo dục đại học trọng điểm của lực lượng CAND, phấn đấu đến năm 2025 trở thành trường đại học trọng điểm và đạt chuẩn quốc gia.
2. Những mốc son vàng
Ngày 15/5/1968: Trường Cảnh sát nhân dân được thành lập
Bộ Công an ra Quyết định 514-CA/QĐ “Tách phân hiệu Cảnh sát nhân dân ra khỏi trường Công an Trung ương, thành lập trường Cảnh sát nhân dân”.
Quyết định được công bố tại thôn Phong Vân, Ba Vì, Hà Tây. Với 153 cán bộ giáo viên, công nhân viên và 1.789 học viên của 20 lớp học (trong đó có 6 lớp sơ học) đã long trọng làm lễ thành lập trường Cảnh sát nhân dân, lấy mật hiệu là T18.
Ngày 15/5/1968 là ngày ra đời của trường Cảnh sát nhân dân, cũng là ngày truyền thống của Học viện Cảnh sát nhân dân ngày nay.
Ngày 27/11/1976: Công nhận thuộc hệ đại học
Hội đồng Chính phủ ra Quyết định số 231/CP “Công nhận Trường sĩ quan Cảnh sát nhân dân của Bộ Nội vụ thuộc hệ thống giáo dục Đại học quốc gia”. Khóa D1 là khóa học đầu tiên được chiêu sinh theo quy chế tuyển sinh đại học của nhà nước với tổng số 264 học viên. Việc chiêu sinh và đào tạo sĩ quan Cảnh sát nhân dân khóa D1 đã đưa trường Cảnh sát nhân dân phát triển sang một giai đoạn đào tạo mới, vừa đào tạo bậc trung học, vừa đào tạo bậc đại học. Đây là giai đoạn có tính chất bản lề, chuyển nối để trường Cảnh sát nhân dân phát triển thành trường Sỹ quan Cảnh sát nhân dân thuộc hệ thống đào tạo đại học quốc gia.
Ngày 15/5/1992: Đào tạo bậc sau đại học
Ngày 15/5/1992, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ra Quyết định số 998/QĐ/SĐH, giao nhiệm vụ cho trường Đại học Cảnh sát nhân dân đào tạo hệ Cao học (chuyên ngành Điều tra tội phạm).
Ngày 24/05/1995: Thủ tướng Chính phủ ra Quyết định số 315/TTg giao nhiệm vụ đào tạo trên đại học cho trường Đại học CSND.
Có thể khẳng định, đây là mốc son quan trọng đánh dấu sự trưởng thành về chất và tầm vóc của Học viện. Học viện Cảnh sát nhân dân là cơ sở đầu tiên của Bộ Công an được Nhà nước giao nhiệm vụ đào tạo sau đại học.
Đào tạo sau đại học ở Học viện Cảnh sát nhân dân nhằm hướng tới mục tiêu xây dựng đội ngũ những người làm khoa học có phẩm chất chính trị, đạo đức, có ý thức phục vụ nhân dân, có trình độ cao đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, khoa học - công nghệ của đất nước.
Ngày 15/11/2001: Nâng cấp từ trường Đại học Cảnh sát nhân dân lên Học viện Cảnh sát nhân dân.
Ngày 15/11/2001 trường Đại học Cảnh sát nhân dân long trọng tổ chức lễ Quyết định số 969/2001/BCA(X13) ngày 02/10/2001 của Bộ trưởng Bộ Công an chuyển Trường Đại học Cảnh sát nhân dân thành Học viện Cảnh sát nhân dân. Sự kiện này thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước và Bộ Công an đến công tác giáo dục đào tạ của lực lượng Công an nói chung và trường Đại học Cảnh sát nhân dân nói riêng. Đây là niềm tự hào, là một vinh dự lớn đối với nhà trường song cũng đặt ra cho Học viện những nhiệm vụ nặng nề hơn, yêu cầu cao hơn về công tác đào tạo, xứng đáng là một Trung tâm đào tạo chất lượng cao của lực lượng CSND.
Ngày 12/08/2015: Đón nhận Quyết định công nhận Học viện CSND là cơ sở giáo dục đại học trọng điểm của ngành Công an
Ngày 12/08/2015, Đại tướng, GS.TS Trần Đại Quang - Bộ trưởng Bộ Công an trao Quyết định số 3999/QĐ-BCA-X11 ngày 26/6/2015 về việc công nhận Học viện Cảnh sát nhân dân là cơ sở giáo dục đại học trọng điểm của lực lượng Công an nhân dân. Đây là sự kiện đánh dấu bước phát triển vượt bậc cả về số lượng và chất lượng của Học viện CSND về mọi mặt, qua đó, Học viện CSND lên kế hoạch và lộ trình phù hợp, phấn đấu để trở thành cơ sở giáo dục trọng điểm của quốc gia vào năm 2018, cùng với các trường Công an nhân dân nâng cao chất lượng công tác đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao, có trình độ ngang tầm với các nước tiên tiến trong khu vực và thế giới.
Ngày 15/05/2018: Kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Học viện CSND và đón nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân lần thứ 2
Ngày 14/05/2018, nhân dịp Lễ kỷ niệm 50 năm ngày thành lập Học viện, Học viện đã vinh dự được đồng chí Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc thay mặt lãnh đạo Đảng, Nhà nước trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước nhằm ghi nhận những thành tích tiêu biểu, đặc biệt xuất sắc, những cống hiến to lớn cho sự nghiệp bảo vệ an ninh, trật tự và xây dựng lực lượng CAND không ngừng lớn mạnh, trưởng thành; góp phần bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền của dân tộc, vì cuộc sống bình yên và hạnh phúc của nhân dân.
3. Những danh hiệu, phần thưởng cao quý
Với bề dày thành tích đóng góp cho sự nghiệp giáo dục, đào tạo và xây dựng lực lượng Công an nhân dân, Học viện Cảnh sát nhân dân đã được Đảng, Nhà nước tặng thưởng nhiều danh hiệu, phần thưởng cao quý:
- Năm 1985, Huân chương Quân công hạng Nhì;
- Năm 1996, Huân chương Quân công hạng Nhì;
- Năm 1998, Huân chương Độc lập hạng Nhất;
- Năm 2003, Huân chương Hồ Chí Minh;
- Năm 2008, Huân chương Quân công hạng Nhất;
- Năm 2012, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Huân chương Lao động hạng Nhất (nước CHDCND Lào tặng);
- Năm 2013, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất;
- Năm 2018, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân lần thứ 02;
- Năm 2020, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Nhất;
- Năm 2021, Huân chương Chiến công hạng Ba;
- Từ năm học 2018 - 2019 đến năm học 2021 - 2022, 04 năm liên tiếp là đơn vị dẫn đầu trong phong trào thi đua Cụm thi đua số 1 các học viện, trường CAND và được tặng Cờ thi đua của Chính phủ;
- Hàng chục lượt tập thể được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhất, Nhì, Ba; Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng Ba.
Hàng nghìn lượt cán bộ, học viên được tặng thưởng Huân chương, huy chương: kháng chiến, chiến công, bảo vệ ANTQ, Chiến sĩ vẻ vang các hạng, Huân chương Hữu nghị... các kỷ niệm chương: Vì sự nghiệp giáo dục, Vì thế hệ trẻ, Vì sự phát triển của Phụ nữ Việt Nam, Vì sự nghiệp xây dựng tổ chức Công đoàn, Vì sự nghiệp xây dựng Đảng, Vì chủ quyền an ninh biên giới, Vì chủ quyền biển đảo Tổ quốc... Huy hiệu 30 năm tuổi Đảng, Huy hiệu Chiến sĩ Trường Sa.
Hơn 20 đồng chí nguyên là học viên của Học viện được nhà nước phong tặng Anh hùng lực lượng vũ trang. 26 đồng chí vinh dự được phong tặng danh hiệu Nhà giáo nhân dân, Nhà giáo ưu tú qua các thời kỳ./.