Các đối tượng bị truy nã chủ yếu phạm vào các tội danh nghiêm trọng như giết người, cướp tài sản, buôn lậu, trốn thuế, tham nhũng, lừa đảo, buôn bán vận chuyển trái phép các chất ma túy...
Những quốc gia thường xuyên có yêu cầu truy nã các đối tượng phạm tội bỏ trốn vẫn là các quốc gia có cộng đồng người Việt làm ăn sinh sống trong khi việc quản lý còn phức tạp như Mỹ, Cộng hòa Séc, Đức, Nga, Australia... hoặc các nước mà điều kiện đi lại giữa Việt Nam và nước đó dễ dàng như Hàn Quốc, Trung Quốc, Thái Lan... đặc biệt là vùng lãnh thổ Đài Loan và Hàn Quốc (chiếm gần 40% số đối tượng mà các quốc gia yêu cầu).
Bên cạnh đó, trong những năm qua, trước những diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm xuyên quốc gia trên thế giới và trong khu vực đặc biệt là tội phạm khủng bố, cảnh sát các nước trên thế giới và trong khu vực như Mỹ, Anh, Đức, Lào, Indonesia, Philippines, Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, Ban Thư ký ASEAN... thường xuyên gửi danh sách các đối tượng bị truy nã, đối tượng nằm trong diện chú ý xuất nhập cảnh, đặc biệt là các đối tượng liên quan đến hoạt động khủng bố quốc tế để cùng phối hợp rà soát và truy bắt.
Các đối tượng sau khi phạm tội ở nước ngoài đã tìm cách nhập cảnh Việt Nam theo nhiều con đường khác nhau, dưới nhiều hình thức khác nhau cả hợp pháp lẫn bất hợp pháp như đi du lịch, đầu tư, làm ăn kinh tế, thăm thân...
Đối với đường hàng không, đối tượng truy nã chủ yếu nhập cảnh Việt Nam tại các cửa khẩu quốc tế như sân bay Tân Sơn Nhất và Nội Bài (tập trung nhiều ở sân bay Tân Sơn Nhất). Đối với đường bộ, các đối tượng thường nhập cảnh Việt Nam qua các cửa khẩu đường bộ ở miền Trung và miền Nam giáp với Lào và Campuchia (đặc biệt tập trung ở các cửa khẩu giáp Campuchia) như cửa khẩu Cầu Treo (Hà Tĩnh), Mộc Bài (Tây Ninh), Châu Đốc (An Giang)...
Nhiều đối tượng còn đột nhập vào Việt Nam qua các đường tiểu mạch ở khu vực biên giới Việt Nam – Campuchia. Đối với cửa khẩu đường biển, đối tượng truy nã vào Việt Nam theo con đường này rất ít (hầu như không có). Phần lớn các đối tượng phạm tội hình sự nguy hiểm đều sử dụng giấy tờ, hộ chiếu giả hoặc thay đổi họ tên khi nhập cảnh Việt Nam để lẩn trốn sự truy tìm của Cảnh sát Việt Nam.
Khi nhập cảnh, rất nhiều đối tượng thường đăng ký tạm trú tại các khách sạn lớn ở Hà Nội, TP HCM nhưng thực chất không tạm trú tại đó hoặc khai báo gian dối nơi tạm trú của mình ngay từ đầu để tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng nên đã gây ra không ít khó khăn cho công tác quản lý người nước ngoài cũng như công tác truy tìm, bắt giữ đối tượng truy nã của lực lượng chức năng Việt Nam.
Ngoài ra, các đối tượng cũng thường xuyên thay đổi nơi ẩn náu để trốn tránh sự truy tìm của Cảnh sát Việt Nam, đặc biệt là trong các trường hợp đối tượng là Việt kiều.
Ngoài ra, tính cho đến nay, Cảnh sát Việt Nam cũng đã tiếp nhận thông tin về 385 đối tượng khủng bố hoặc nghi liên quan đến hoạt động khủng bố của các tổ chức như Al-Qaeda, Taliban, JI...
Do có sự phối hợp giữa các đơn vị nghiệp vụ trong hoạt động phòng ngừa nên cho đến nay, các cơ quan chức năng Việt Nam chưa để lọt đối tượng nào vào Việt Nam để phá hoại, đã bảo vệ an toàn các sự kiện quốc tế lớn tổ chức tại Việt Nam như SEA Games 22, ASEM, APEC...
Trong những năm qua, thông qua kênh hợp tác Interpol, Aseanapol, Cảnh sát Việt Nam đã phát hiện, bắt giữ cũng như bàn giao 51 đối tượng truy nã bỏ trốn từ nước ngoài vào Việt Nam cho các cơ quan chức năng nước ngoài (18 đối tượng phạm tội hình sự nguy hiểm, 25 đối tượng phạm tội về kinh tế và 8 đối tượng phạm tội về ma túy). Trong đó tập trung chủ yếu là các đối tượng mang quốc tịch Hàn Quốc, Mỹ và người Đài Loan.
Trong những năm gần đây, do sự phát triển của khoa học kỹ thuật, phương tiện giao thông đi lại dễ dàng, các thủ tục xuất nhập cảnh có nhiều thuận lợi hơn trước nên số lượng các đối tượng phạm tội tại Việt Nam bỏ trốn ra nước ngoài có xu hướng tăng cả về số lượng lẫn mức độ nghiêm trọng.
Khi trốn đi nước ngoài qua các cửa khẩu hàng không, đường bộ, bọn tội phạm thường sử dụng hộ chiếu giả, điều này gây rất nhiều khó khăn cho Cảnh sát Việt Nam khi yêu cầu cảnh sát nước ngoài phối hợp tìm kiếm đối tượng tại nước ngoài.
Đặc biệt các đối tượng liên quan đến tội phạm kinh tế khi cảm thấy có nhiều khả năng bị các cơ quan thi hành pháp luật phát hiện hành vi phạm tội thì chuẩn bị hộ chiếu cho cả gia đình, di chuyển địa điểm và trốn đi nước ngoài hoặc tạo cớ đi công tác nước ngoài du lịch rồi bỏ trốn.
Bên cạnh đó, trong thời gian gần đây, hầu hết các đối tượng phạm tội bỏ trốn ra nước ngoài là các đối tượng có nhiều tiền (do tham ô, tham nhũng, hối lộ, lừa đảo) sẵn sàng bỏ ra một khoản tiền lớn để chạy trốn ra nước ngoài cả gia đình bằng đường hàng không một cách hợp pháp.
Địa bàn lẩn trốn của các đối tượng rất phức tạp nhưng thường tập trung ở những nước trong khu vực như Lào, Campuchia, Thái Lan, Trung Quốc... đây là những nước mà việc đi lại, tạm trú tương đối dễ dàng.
Đặc biệt, từ năm 2003 đến nay, rất nhiều đối tượng đã chọn Thái Lan, Mỹ, Canada làm địa bàn lẩn trốn vì Việt Nam và Thái Lan đã xóa bỏ thị thực và Thái Lan là địa điểm mà từ đó có thể đi đến nhiều nước khác trên thế giới; Mỹ và Canada là những nước có chính sách tị nạn và có đông người Việt làm ăn, sinh sống nên việc lẩn trốn cũng dễ dàng hơn.
Ngoài ra, các đối tượng cũng thường lẩn trốn tại các nước khác mà cộng đồng người Việt đang làm ăn, sinh sống ở đó rất phức tạp như các nước Đông Âu, Nga, Đức, Anh, Australia...
Nhìn chung, các đối tượng phạm tội bỏ trốn vẫn tiếp tục lợi dụng vấn đề không đồng nhất giữa luật pháp Việt Nam và luật pháp nước ngoài cũng như một số chính sách về cư trú của nước ngoài (như chính sách cho định cư lâu dài, tị nạn chính trị, không áp dụng án tử hình đối với người phạm tội...) để lẩn trốn và gây khó khăn cho các cơ quan thi hành pháp luật của Việt Nam trong việc truy bắt.
Trong nhiều vụ việc, đối tượng truy nã đều yêu cầu có sự can thiệp của luật sư và tòa án các nước nhằm tìm cách kéo dài thời gian hoặc “bôi đen” phía Việt Nam với mục đích được tòa án chấp nhận cho định cư hoặc tị nạn ở nước sở tại.
Trong những năm gần đây, thông qua kênh hợp tác Interpol và Aseanapol, Cảnh sát Việt Nam đã phối hợp với các cơ quan chức năng nước ngoài bắt giữ được 53 đối tượng ở nước ngoài và đưa về Việt Nam để xử lý (chủ yếu là các đối tượng truy nã của Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc, Australia...).
Hoạt động phối hợp trong truy bắt tội phạm của Cảnh sát Việt Nam đã và đang được cảnh sát và các cơ quan thực thi pháp luật của các nước đánh giá cao. Bên cạnh đó, qua các kênh khác nhau, Cảnh sát Việt Nam đã phối hợp với cảnh sát, các cơ quan thi hành pháp luật nước ngoài phát hiện nơi lẩn trốn của 20 đối tượng tại nước ngoài và đang phối hợp truy bắt.
Cảnh sát Việt Nam cũng đã yêu cầu Ban Tổng thư ký Interpol phát hành trên 120 lệnh truy nã quốc tế đối với các đối tượng phạm tội bỏ trốn của Việt Nam.
Hoàng Đoàn (tổng hợp - http://antg.com.vn)